Hoe ontstaan onze geliefde bergen eigenlijk? Het schiet weleens door mijn hoofd als ik in de bergen onderweg ben. Voor bij wie de aardrijkskundelessen ook wat zijn weggezakt, heb ik in dit weblog alles over aardkorsten, tektoniek en aardplaten op een rijtje gezet. In dit artikel alles over hoe de bergen zijn ontstaan.
Ieder jaar fiets ik tegen bergen op en daal ik er vanaf op ski’s. Regelmatig sta ik er bij stil hoe deze bergen van meer dan duizenden meters hoog hebben kunnen ontstaan. Van aardrijkskunde op de middelbare school is weinig meer blijven hangen en daarom ga ik vandaag terug in de tijd. Van enkele termen staat er mij nog heel vaag iets van bij dat ze er mee te maken hebben. Maar verder dan botsende aardplaten kom ik niet.
Na wat gemopper hoe ik dat nou heb kunnen vergeten wilde mijn toenmalige leraar (meneer Van Bellen) mijn kennis bijspijkeren. Hij zette zijn karakteristieke lage stem op, schraapte zijn keel en begon: “De buitenkant van de aarde bestaat uit een harde laag, de aardkorst of lithosfeer genoemd, knul”. Even voelde ik mij weer die brugklasser van toen.'Daaronder zit de mantel, een laag die uit magma of vloeibaar gesteente bestaat. In het middelpunt van de aarde zit een kern van ijzer en nikkel. Die aardkorst drijft op het magma van de mantel, net zoals ijs op water drijft. Door het stromende magma worden de aardplaten (de aardkost bestaat uit verschillende stukken, aardplaten genoemd) voortdurend tegen elkaar of uit elkaar geduwd. Onze werelddelen zijn als het ware ook van die platen, en veranderen daarom ook van plaats. Een proces van miljoenen jaren, en van hooguit een paar centimeter per jaar. Het schuiven van de platen wordt tektoniek genoemd.'
'Bergen ontstaan op twee manieren' vervolgt meneer van Bellen. 'Als platen botsen, worden de bovenste lagen van de aardkorst samengedrukt en plooien die. Zo ontstaan de bergen waar jij in de winter op skiet en in de zomer op fietst! Dit proces is nog altijd in gang, en zal ook altijd zo door blijven gaan. De aarde leeft als het ware. Bij de tweede manier ontstaan bergen doordat twee platen uit elkaar drijven. Hierdoor stroomt magma uit de aarde naar boven, waardoor een vulkaan (oftewel een berg) ontstaat.'
“Is het echt zo simpel?” vraag ik aan het einde. “Ja, en nou nooit meer vergeten hè?” Met een voldaan gevoel verlaat ik het lokaal. Ik vat de theorie nog één keer samen, en beloof mezelf (en daarmee meneer Van Bellen), het niet meer te vergeten.
Thijs verkent de bergen in de zomer het liefst op de racefiets. De schoonheid van het landschap en de strijd aangaan met de berg zijn aspecten waarvoor hij graag afreist naar de Alpen. Naast het beklimmen van bekende Alpenreuzen als Alpe d’Huez, Col du Galibier en Mont Ventoux fietst hij ook graag in de heuvels van Zuid-Limburg.
